بیماری های انگلی وتشخیص آنها

Diagnosis of parasitic diseases

واحد تحقیق و توسعه آزمایشگاه دکتر شریفی، آزمایشگاه تخصصی انگل شناسی در اصفهان

انگل‌ها موجودات زنده‌ای هستند که برای بدست آوردن غذا و ادامه بقا، بطور موقت یا دائم در سطح خارج یا داخل بدن موجودات زنده دیگر زندگی می‌کنند. از زمان پیدایش حیات بر روی کره زمین، زندگی انگل و میزبان هم بوجود آمده است. بطوریکه انسان در تمام دوره تکاملی خود با انگلهایی در درون و یا روی بدن خویش زندگی کرده است.
تظاهرات بالینی در اغلب بیماریهای انگلی آن قدر عمومی است که در بسیاری موارد بنای تشخیص بر پایه علایم بالینی کافی نیست. اگر چه یک پزشک با تجربه ممکن است علائم و نشانه های ویژه برخی بیماری های انگلی را شناسایی کند ولی در موارد غیر معمول ممکن است نشانه‌ها آنچنان گیج کننده باشند که هیچ تابلوی بالینی واضحی را نشان ندهند. همچنین بسیاری از عفونتها بویژه عفونتهای کرمی نشانه‌های کم و غیر مشخصی داشته و اغلب از نظر بالینی غیر قابل افتراق هستند.
در طی سه دهه اخیر در جهان و یک دهه اخیر در ایران عفونت های انگلی بخصوص انگلهای روده ای بشدت رو به کاهش گذاشته است. این وضعیت نشاندهنده بهبود شرایط بهداشتی جامعه بوده ولی تاکنون هیچ انگلی در جهان ریشه کن نشده است. در ایران نیز تنها یک بیماری انگلی (شیستوزومیازیس) ریشه کن شده و بیماریهای مهم انگلی مانند مالاریا، سالک پوستی و احشایی، آمیبیاز، ژیاردیاز، تریکوریازیس، توکسوکاریاز، آسکاریازیس، استرونژیلوئیدیازیس، تنیازیس وکیست هیداتیک با وجود بالا رفتن سطح بهداشت جامعه، هنوز در کشور ما وجود دارند.
با کاهش میزان شیوع این عفونت ها تشخیص بیماریهای انگلی مخصوصا تشخیص آزمایشگاهی آنها به دو دلیل زیر مشکل تر از قبل خواهد بود:
1- کمبود مواد آموزشی برای پرسنل بخش انگل شناسی که موجب می‌شود افراد کم تجربه و فارغ‌التحصیلان دانشگاه از لحاظ تشخیص انگل‌ها مشکل داشته باشند.
2- کاهش شیوع عفونت های انگلی موجب کم شدن تعداد انگل‌های موجود درنمونه مورد آزمایش خواهد شد که این امر نیز باعث کاهش حساسیت روشهای روتین در تشخیص این بیماری‌ها می‌گردد.
با افزایش افراد با سیستم ایمنی ناکارآمد مانند مبتلایان به ایدز، افراد پیوند عضو شده و بیماران تحت شیمی درمانی، بیماریهای انگلی بیش از پیش اهمیت یافته‌اند بطوریکه یک انگل غیر بیماریزا و یا با بیماریزایی کم برای یک فرد با ایمنی سالم، باعث بیماری بسیار شدید و تهدیدکننده حیات در بیماران با سیستم ایمنی ناکار آمد می‌شود. انگل‌هایی مانند میکروسپوریدیوم، کریپتوسپوریدیوم، توکسوپلاسما، ایزواسپورا و سیکلوسپورا در افراد سالم بیماریزایی نسبتا کمی داشته و معمولا عفونت خود محدود شونده ایجاد می‌کنند ولی همین انگل‌ها باعث بیماری شدید و حتی عامل مرگ و میر در افراد با نقص سیستم ایمنی می‌شوند. نکته دیگر اینکه اکثر این انگل ها باروش های روتین آزمایشگاهی قابل تشخیص نبوده و برای شناسایی آنها تکنیک‌های تخصصی انگل‌شناسی باید بکارگرفته شود. لازم به ذکر است آزمایش مدفوع برای تشخیص انگل های روده ای با روش لام مرطوب که در آزمایشگاههای تشخیص طبی انجام می‌شود در شرایط اید‌ه‌آل فقط دارای 30 تا60% حساسیت می‌باشد. از طرفی شیوه درمانی مناسب برای بیمار نیاز به تشخیص و شناسایی دقیق انگل درآزمایشگاه دارد.
شاخه‌های دیگر علوم زیستی همانند زیست شناسی سلولی، بیوانفورماتیک، بیوشیمی، بیولوژی مولکولی، ایمونولوژی، ژنتیک، تکامل و محیط زیست، در بخش هایی با انگل‌شناسی هم‌پوشانی داشته و تکنیک‌هایی را در اختیار این شاخه جهت تشخیص و شناسایی انگل‌ها قرار داده‌اند. در زیر برخی از تکنیک‌ها و روش‌های تشخیصی انگل‌شناسی که درآزمایشگاه دکترشریفی برای تشخیص این عفونت ها مورداستفاده قرارمی‌گیرند ذکر می‌گردد.
1- تغلیظ نمونه مدفوع با استفاده از تکنیک فرمول اتر و تکنیکهای شناورسازی: جهت افزایش حساسیت آزمایش مدفوع
2- رنگ آمیزی تری کروم: جهت تشخیص و افتراق آمیب هیستولیتیکا (عامل اسهال خونی) و تاژک داران روده‌ای
3- رنگ آمیزی زیل نلسون اصلاح شده: جهت تشخیص کریپتوسپوریدیوم، سیکلوسپورا و ایزوسپورا (عوامل اسهال در کودکان، مبتلایان به ایدز، بیماران تحت شیمی درمانی و پیوند عضو شده)
4- الایزا (Ag Detection): جهت تشخیص ژیاردیا و کریپتوسپوریدیوم (عامل اسهال شبه وبایی در کودکان، مبتلایان به ایدز، بیماران تحت شیمی درمانی و پیوند عضو شده)
5- روش اورامین‌فنل فلوروسنت: جهت تشخیص کریپتوسپوریدیوم (عامل اسهال شبه وبایی در کودکان، مبتلایان به ایدز، بیماران تحت شیمی درمانی و پیوند عضو شده)
6- رنگ آمیزی کالکوفلور سفید: جهت تشخیص میکروسپوریدیا (عامل اسهال شدید در مبتلایان به ایدز، بیماران تحت شیمی درمانی و پیوند عضو شده)
7- استفاده از میکروسکوپ فلوروسنت: جهت تشخیص سیکلوسپورا که خاصیت اتوفلوروسنت دارد (عامل اسهال مسافرتی در کودکان و بزرگسالان، مبتلایان به ایدز، بیماران تحت شیمی درمانی و پیوند عضو شده)
8- رنگ آمیزی گیمسا: جهت تشخیص سالک پوستی و مالاریا
9- Toxoplasma IgG avidity: جهت تفکیک توکسوپلاسموز حاد از مزمن در حین بارداری یا قبل از آن (پیشگیری از ناهنجاریهای مادرزادی)
10- رنگ آمیزی سودان: جهت تشخیص استئاتوره ناشی از عفونتها (ژیاردیاز) و اختلالات آنزیمی غیر عفونی
11- رنگ آمیزی رایان بلو: جهت تشخیص میکروسپوریدیا (عامل اسهال شدید در مبتلایان به ایدز، بیماران تحت شیمی درمانی و پیوند عضو شده)
12- کشت و جداسازی لیشمانیا: جهت تشخیص سالک پوستی
13- الایزا: جهت تشخیص توکسوکاریاز (عامل ائوزنوفیلی، تب‌های ناشناخته و اختلالات چشمی در کودکان) و کیست هیداتیک
14- تکنیک PCR: قابل انجام برای تشخیص اکثر بیماریهای عفونی

استفاده از مطالب سایت فقط با ذکر منبع، نویسنده و لینک این صفحه امکانپذیر است
دکتر رسول جعفری، گروه انگل شناسی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان