آزمایش شمارش سلولهای خونی

[vc_row][vc_column][cz_gap][/vc_column][/vc_row][vc_row css=”.vc_custom_1588166447734{margin-right: 5% !important;margin-left: 5% !important;}”][vc_column][vc_column_text]

Complete Blood Count, CBC

آزمایش شمارش کامل سلولهای خونی یا CBC با سیستم تمام اتوماتیک تکنیکون بصورت روزانه در آزمایشگاه تشخیص طبی دکتر شریفی در اصفهان انجام می شود.

• تعریف
• روش آزمایش
• ناهنجاریهای خونی
• کم خونی
• ناهنجاریهای گلبولهای سفید
• ناهنجاری های پلاکت
• جدول پارامترهای خونی

شمارش کامل سلولهای خون (CBC)

اسامی مترادف : هموگرام (Hemo gram) ،شمارش خون، Hematology profile

تعریف: CBC آزمایشی است که شاخص های گلبولهای قرمز (RBC) و گلبولهای سفید خون (WBC) و اندکس پلاکتی را بصورت کمی گزارش می کند. آزمایش CBC برای تشخیص آنمی یا کم خونی ، اختلالات خونریزی دهنده ، عفونت ها ، اختلال در بافت همبند و نئوپلازی و همچنین کنترل وضعیت بالینی یا بررسی پاسخ به درمان بیمار مفید است.

روش آزمایش: بیشتر آزمایشگاههای طبی، در دستگاههای هماتولوژی آنالیزورهای چند کاناله الکترونیک بصورت اتوماتیک با استفاده از امپدانس اپرچر یا اشعه لیزر به منظور تخمین شمارش سلول ، اندکس سلولی و گستردگی گلبول ها استفاده می کنند.

نمونه مورد آزمایش که خون وریدی است باید در یک لوله با درپوش ارغوانی رنگ که حاوی مقدار معینی ماده ضد انعقاد اتیلن دی آمین تترا استیک اسید (Ethylenediaminetetraacetic acid)  یا EDTA است جمع آوری شده و جهت جلوگیری از انعقاد باید چندین بار خون مخلوط شود. خون داخل لوله می تواند توسط رنگ ها گروه رومانوفسکی مانند رایت کیمسا (Wright stain)  برای بررسی مورفولوژیک مورد استفاده قرار گیرد .

مقادیر نرمال کمیت های هماتولوژیک: با مقادیر نرمال آزمایشگاه مرجع هر منطقه مقایسه می شوند.

ناهنجاریهای گلبول قرمز: مارکرها و ناهنجاریهای RBC به شرح زیر تعریف گردیده اند:

– حجم متوسط گلبول یا MCV: در تشخیص  آنمی ها یا کم خونی های میکروسیتیک یا ماکروسیتیک ، اثرات دارویی (مانند: متوتروکسات، سولفاسالازین و داپسون که حجم متوسط گلبول را افزایش می دهند)، سوء مصرف مخفیانه الکل کمک خواهد نمود.

– دامنه پراکندگی توزیع RBC RDW: ناهنجاری آنیزیوسیتوز (Anisocytosis) را ارزیابی می کند (تفاوت در اندازه گلبولهای قرمز)، در کم خونی های ماکروسیتیک (macrocytic) و فقر آهن افزایش پیدا خواهد یافت.

– پیگمنتاسیون بصورت هینز بادی (Heinz bodies) ( هموگلوبین رسوب کرده ): در تالاسمی، کمبود گلوکز 6 فسفات G6PD یا پیروات کیناز ، بعد از اسپلنکتومی ، آسیب به گلبول قرمز ناشی از دارو ها (مانند داروهای ضد مالاریا، سولفانامیدها) دیده خواهد شد.

– شیستوسیت (Schistocytes) (گلبول قرمز قطعه قطعه شده ): در طی کم خونی های همولیتیک ناشی از بیماری های عروق کوچک خونی، انعقاد درون عروق منتشر یا DIC، پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک (TTP) ، دریچه های مصنوعی قلبی ، همولیز، سوختگی شدید و مارگزیدگی دیده خواهد شد.

-آکانتوسیت (Acanthocyte) (گلبولهای قرمز خاردار ناشی از اختلال لیپید غشایی ): هیپراسپلینیسم ، آبتالیپوپروتئینمی ، بیماری شدید کبدی یا کلیوی و آکانتوسیتوز ارثی دیده خواهد شد.

– تارگت سل (Target cell) (افزایش نسبت غشاء سلولی به حجم سلول) : ممکن است مصنوعی یا در اثر هموگلوبین c یا s، تالاسمی مینور ، فقرآهن ، بیماری کبدی یا بعد از اسپلنکتومی ایجاد می شود.

– اجسام هوول جولی(Howel –Jolly body) یا همان DNA رسوب کرده در گلبول قرمز رسیده: پس از اسپلنکتومی، در هیپواسپلنیسم، کم خونی مگالوبلاستیک، آنمی پرنشیوز، کم خونی داسی شکل یا سیکل سل تریت، کم خونی همولیتیک و اسفروسیتوز ارثی (hereditary spherocytosis) .

– RBC Burr یا گلبول های قرمز دندانه دار : احتمال دارد مصنوعی یا بواسطه اورمی، خونریزی گوارشی یا کارسینوم باشد.

الیپتوسیتوز (Eliptocytosis) (اوالوسیت یا گلبول های قرمز بیضی شکل): احتمالا ارثی یا در کم خونی فقرآهن دیده خواهد شد.

– گلبولهای قرمز داسی شکل یا سیکل سل (در نتیجه پلیمریزاسیون هموگلوبلین ها ) : در سندرم سلول داسی شکل ( نه در صفت S) دیده خواهد شد.

– گلبول های قرمز قطره اشکی (Tear drop RBCs)  : پلی سایتمی (polycytemia) ، میلوفیبروز (Myelofibrosis) ، و تالاسمی (thalasemia) دیده خواهد شد.

استیپلینگ های بازوفیلیک ( Basophilic stippling) : احتمالا بعلت مسمومیت با فلزات سنگین ( مثل سرب ) ، خونریزی شدید یا همولیز باشد.

کم خونی ( anemia): کم خونی در بیماران روماتیسمی ممکن است در ارتباط با بیماری روماتیسمی،  یا عوارض جانبی بعضی داروها باشد .

– کم خونی بیماری مزمن (ACD) : در کم خونی در بیماری مزمن ندرتا هماتوکریت از 27% کمتر می شود. مورفولوژی یا شکل گلبولهای قرمز طبیعی و یا رنگ پریده (هایپوکروم ) خواهد بود. کم خونی بیماری مزمن نتیجه خون سازی ناکارآمد در ارتباط با عدم توانایی در آماده کردن و استفاده از ذخایر آهن مغز استخوان خواهد بود. در این عارضه مقادیر آهن مغز استخوان نرمال است.

کم خونی بیماری مزمن  در بیماران با عفونت های مزمن ، بدخیمی ها یا اختلالات التهابی فعال مانند RA یا SLE وجود داشته باشد . کم خونی بیماری مزمن با اختلالات غیرالتهابی مثل استئوآرتریت یا فیبرومیالژی همراهی نخواهد داشت. درمان باید ابتدا بر اساس اختلال زمینه ای قرار گیرد . آهن مکمل ارزش کمی در درمان دارد .

کم خونی فقرآهن : معمولاً بدلیل از دست دادن خون از دستگاه گوارش (مخصوصاً با NSAID) یا قاعدگی ایجاد می شود . مورفولوژی گلبولهای قرمز (RBC) کوچک و رنگ پریده و سطح سرمی فریتین کم را نشان میدهد .

به هر حال سطح فریتین طبیعی ، همراه با وضعیت های التهابی دیده می شود زیرا فریتین بعنوان یک واکنش دهنده فاز حاد عمل می کند . معمولا یک افزایش ظرفیت کلی اتصالی آهن وجود دارد .

– کم خونی همولیتیک : ممکن است با بیماری هموگلوبین ( مثل سلول داسی شکل ، تالاسمی ، هموگلوبین C) ، اسفروسیتوز  ارثی یا الیپتوسیتوز (Elliptocytosis) ، هموگلوبینوری حمله ای شبانه ، واکنش انتقال خون ، کم خونی همولیتیک خودایمنی (مثل کومبز مثبت ، SLE ، عفونت ویروسی ، لنفوم ، داروها ، ناشناخته)، دریچه های مصنوعی قلب ، انعقاد درون عروقی منتشر ، پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک،  کریزهای کلیوی در اسکلرودرمی ، سندرم همولیتیک ناشی از اورمی، مالاریا ، مارگزیدگی ، کمبود گلوکز فسفات یا پیروات کیناز رابطه داشته باشد .

– کم خونی آپلاستیک (aplastic anemia) : ممکن است همراه باNSAID ( مثل فنیل بوتازون – دیکلوفناک ) ، طلا ، پنی سیلامین ، آزوتیوپرین ، سیکلوفسفاماید ، کلرامبوسیل ، متوتروکسات ، عفونت ویروسی و هپاتیت دیده شود .

سلولهای LE : سلولهای فاگوسیت کننده که یک هسته اپونیزه شده را بلعیده اند . هر چند امروزه به ندرت انجام می شود ممکن است بصورت تصادفی در مایع مفصل، پلورال یا پریکاردیال یافت شوند . سلول LE در 75% بیماران با SLE دیده می شود اما در بیماریهای مختلط بافت همبند ، RA، سندرم شوگرن، هپاتیت مزمن فعال ، سیروز صفراوی اولیه و لوپوس ناشی از دارو یا داروهای القا کننده ANA نیز دیده می شوند .

– نوتروفیل های هیپرسگمانته : با کم خونی ماکروسیتیک دیده می شود .

– گرانولاسیون سمی: با عفونت شدید باکتریایی یا ویروسی و Sepsis دیده می شود .

– لنفوسیت های آتیپیک: در عفونت های ویروسی (مثل مونونوکلئوزیس ، اوریون ، سیتومگالوویروس و هپاتیت)، واکنش های دارویی ، بیماری سرم ، سیاه سرفه و تب مالت دیده خواهد شد.

کلامپ پلاکتی Platelet Clumping: ممکن است به طور کاذب کاهش شمارش پلاکت و افزایش شمارش گلبول سفید وجود داشته باشد، ممکن است توسط EDTA پلاکتها بزرگ همراه با ترمبوسیتوپنی القا شود .

– پلاکت های بزرگ / غول پیکر Giant/Large Platelet: در مراحل بهبود از ترومبوسیتوپنی ، سندرم های میلوپرولیفراتیو ، هیپرتیروئیدیسم دیده می‌شود

حجم متوسط پلاکت Mean Platelet Volume : حجم متوسط پلاکت با پلاکت های بزرگ ( جوان / نابالغ ) و افزایش مرگ و میر پلاکتی افزایش می یابد و به طور معکوس با شمارش پلاکت متناسب است .

فاکتورهای مخدوش کننده شمارش : شمارش سلولهای خونی در جریان همولیز ، رقیق شدن خون با مایعات درون وریدی و افزایش در کلسیم سرم ( که باعث انعقاد خواهد شد) اشتباه گزارش می شود. وقتی ارقام به مقادیر بحرانی می رسد دقت کاهش می یابد ( مثل پلاکت کمتر از /cm3000/10).

کاربرد: شمارش گلبول خون در بررسی یا تشخیص کم خونی ، عفونت‌ها، اختلالات بافت همبند یا نئوپلاسم و ارزیابی اثرات درمان مفید است .

توضیح : باید یک لام خون محیطی یا PBS درخواست و جهت ارزیابی کم خونی ، همولیز محتمل ، لوسمی یا ترومبوسیتوپنی ارزیابی شود .

راهنمای جدول:

Hgb : هموگلوبین، HCT : هماتوکریت ،WBC : سلول سفید خون ، MCV : حجم متوسط سلولی ،MTX :

متوتروکسات  SSZ:سولفات سالازین ، RBC : سلول قرمز خون ، RDW : دامنه توزیع سلول قرمز ، IDA  : کم خونی فقر آهن ، ACD  : کم خونی بیماری مزمن ، اریتماتو SLE : لوپوس ارتیماتو سیستمیک، BM  : مغز استخوان ،  PAN   : پلی آرتریت ندورا، NSAID  : داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی ، MCTD  : بیماری مختلط نسج همبند ، RA : آرتریت روماتوئید ، CLL : لوسمی لنفوسیتیک مزمن ،

EBV  : ویروس اپشتاین بار ، CMV  : سیتومگالوویروس ، TTP  : پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک ، DIC  : انعقاد درون عروقی منتشر ، MPV : حجم متوسط پلاکت ، ITP : پورپورای ترومبوسیتوپنیک ایدیوپاتیک

آزمایشگاه دکتر شریفی

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][cz_gap][/vc_column][/vc_row]