آزمایش شناسایی RNA ویروس HIV به روش RT PCR در آزمایشگاه در اصفهان- دکتر شریفی اصفهان
ایدز (AIDS) یا سندرم نقص ایمنی اکتسابی (Acquired immune deficiency syndrome) ، نوعی بیماری است که در دستگاه ایمنی و توسط ویروس نقص ایمنی (HIV) ایجاد میشود. بیماری ناشی از ویروس HIV دارای سه مرحله اصلی است. در مرحله اول (عفونت حاد) فرد ممکن است برای مدت کوتاهی بیماری شبه آنفلوآنزایی را تجربه کند. به همین دلیل معمولاً این بیماری تا یک دوره طولانی بدون هیچ علائمی دنبال میشود که به این مرحله از بیماری، دوره نهفتگی گفته میشود. هر چقدر که بیماری پیشرفت یابد، تداخل بیشتری با دستگاه ایمنی بدن پیدا میکند و باعث میشود که افراد به عفونت‌هایی مانند عفونت فرصت طلب مانند کریپتوسپوریدیوزیس، عفونت ایزوسپورا و سایر عفونتهای انگلی و همچنین توموردچار شوند، البته معمولاً در افرادی که دستگاه ایمنی آنها به خوبی عمل میکند تاثیرگذار نیست. در نهایت بیماری زمانی وارد مرحله سوم یا ایدز خواهد شد که شمار سلولهای CD4+ T به کمتر از ۲۰۰ سلول در هر میکرولیتر برسد.برای آشنایی با این نوع بیماری و انواع آزمایش ایدز در این مقاله با ما همراه شوید. برای آشنایی کامل با بیماری ایدز و انواع آزمایش ایدز در این مقاله با ما همراه شوید.
HIV عمدتاً از طریق آمیزش جنسی (از جمله مقعدی و حتی دهانی) محافظت نشده، انتقال خونآلوده و سرسوزن آلوده و از مادر به فرزند در طول بارداری، زایمان یا شیردهی منتقل میگردد. بعضی از مایعات بدن مانند بزاق و اشک قادر به انتقال HIV نیستند. پیشگیری از عفونت HIV، عمدتاً از طریق آمیزش جنسی امن و برنامه تعویض سرنگ، راه حلی برای جلوگیری از گسترش این بیماری محسوب می‌شوند. هیچگونه درمان یا واکسن وجود ندارد؛ اگر چه درمان ضدویروسیمی‌تواند باعث کاهش دوره بیماری و امید به زندگی نزدیک به طبیعی گردد. با وجود این که درمان ضدویروسی خطر مرگ و عوارض ناشی از این بیماری را کاهش میدهد، اما این داروها گران‌قیمت هستند و ممکن است با عوارض جانبی همراه باشند.
پژوهش‌های ژنتیکی نشان می‌دهند که HIV در اصل در اوایل قرن بیستم میلادی در غرب آفریقاجهش و پدید آمده است. ایدز اولین بار در سال ۱۹۸۱ توسط مرکز کنترل و پیشگیری بیماری(CDC) شناخته شد، در حالی که عامل آن (عفونت HIV) در اوایل آن دهه شناخته شده بود. از زمان کشف آن تا سال ۲۰۰۹، ایدز باعث مرگ ۳۰ میلیون نفر شده است. تا سال ۲۰۱۰، حدوداً ۳۴ میلیون نفر به ایدز مبتلا بوده‌اند. ایدز به عنوان همه‌گیری جهانی شناخته میشود که در حال حاضر حوزه شیوع آن بسیاره وسیع و در حال گسترش است.
با کاهش قدرت سیستم دفاعی به مرور زمان بدن آماده ابتلا به عفونتها و سرطانهایی می شود که به طور معمول در مردم عادی دیده نمی شوند ، این بیماریها بصورت بیماریهای ریوی ، اسهالهای شدید و مزمن ، تبهای طولانی ، کاهش وزن ، اختلالات شخصیتی، بیماریهای مغزی وپوستی خود را نشان می دهند که درنهایت منجر به مرگ فرد مبتلا خواهد شد.
برای انجام آزمایش خون در منزل کلیک کنید.
– علائم اصلی ایدز :
▪ كاهش وزن بیشتر از ۱۰ درصد
▪ اسهال مزمن بیشتر از یك ماه
▪ تبهای متناوب یا ثابت بیش از یك ماه
– علائم فرعی:
▪ سرفه پایدار به مدت بیش از یك ماه
▪ عفونت پوستی منتشر همراه با خارش
▪ تبخالهای عود كننده
▪ برفك دهانی
▪ عفونت تبخالی مزمن پیشرونده و منتشر
▪ بزرگ شدن عمومی غدد لنفی آلودگی به ویروس ایدز دلیل ابتلا به بیماری ایدز نیست ولی سرانجام تقریباً بطوراجتناب ناپذیری به بیماری ایدز منتهی می شود.
اگر میخاهید بدانید ویروس ایدز در محیط خارجی چقدر زنده میماند به مقاله مدت زمان زنده ماندن عوامل عفونی در محیط بیرونی مراجعه کنید.
مدیریت اچ‌آی‌وی / ایدز به طور عادی شامل مصرف داروهای ضدویروس پسگرد جهت کنترل عفونت HIV میشود. مؤسسه ملی بهداشت آمریکا و برخی دیگر از موسسات، استفاده از داروهای ضدویروس پسگرد را به تمام بیماران مبتلا به ایدز توصیه میکند.
در حال حاضر هیچ نوع درمان یا واکسن اچ‌آی‌وی موثری برای این بیماری ساخته نشده است. معالجه شامل درمان از طریق مقابله با بازگشت ویروس (HAART) است که روند پیشروی بیماری را کند میکند. از سال ۲۰۱۰ بیش از ۶٫۶ میلیون نفر در کشورهای با درآمد پایین یا متوسط مبتلا به این بیماری شده‌اند. همچنین درمان این بیماری شامل درمان‌های پیشگیرانه و مداوم برای عفونتهای مترصد است.
یكی از اولین راه های شناخت یك بیماری، شناخت علائم و مراحل مختلف سیر بیماری است. با این شناسایی می توان از گسترش و توسعه بیماری در مراحل اولیه پیشگیری نمود. علائم آلودگی بیماری ایدز بسیار پیچیده است و دارای مراحل چندی است كه الزاماًهمه آنها در افراد آلوده مشاهده نمی شود.
1-مرحله اول بیماری ایدز ، عفونت حاد :
در اغلب موارد در صورتی كه تعداد كافی ویروس ایدز وارد بدن فردی شود ، بعد از چند هفته علائمی نظیر تب ، گلودرد،بزرگی غدد لنفاوی، درد مفاصل و عضلات ، سر درد، ضعف و بی حالی، بی اشتهایی ، تهوع و استفراغ، كاهش وزن، اسهال و گاهی دانه های جلدی و یا تظاهرات عصبی ظاهر میگردد. این علائم اختصاصی نبوده و شباهت كاملی با نشانه های بسیاری از بیماریهای دیگر دارد. چون خود بخود ظرف یك تا دو هفته بهبودی حاصل میگردد ، كمتر اتفاق می افتد كه بیماری دراین دوره تشخیص داده شود. بعلاوه از هنگام ورود ویروس ایدز تا مثبت شدن آنتی بادی و نتیجه آزمایشگاهی كه نشانگر آلودگی فرد است حدود ۲ تا ۱۲ هفته و گاهی تا۱۶ ماه طول می كشد. در این فاصله زمانی ، فرد، آلوده بوده و ممكن است سایرین را آلوده كند. در این دوره با استفاده از روش HIV PCR اسیدهای نوکلوئیک ویروس را در خون شناسایی نمود.
2- مرحله دوم بیماری ایدز ، بدون علامت :
پس از بهبودی خود بخودی مرحله حاد، بیمار وارد مرحله بدون علامت می شود كه بر حسب نوع ویروس آلوده كننده از۱۰تا ۱۷ سال طول می كشد. در این مدت شخص آلوده هیچگونه علامتی از بیماری را بروز نمی دهد و به ظاهر كاملاً سالم است ولی برای دیگران آلوده كننده می باشد. این مرحله نزد كودكان كوتاهتر است و در این مرحله شخص دیگران را مبتلا می كند. در این دوره آزمایش آنتی بادی در خون خون مثبت است. كنترل انتشار ویروس در این مرحله مشكل می باشد.
3- مرحله سوم بیماری ایدز ، بزرگی منتشر و پایدار غدد لنفاوی :
دراین مرحله غدد لنفاوی به صورت بزرگ شده و به شكل قرینه و بدون درد در بیش از دو نقطه بدن بجز ناحیه كشاله ران ظاهر می شود حداقل ۳ماه باقی می مانند.
4- مرحله چهارم ، مرحله قبل از ایدز و حالات وابسته به ایدز :
قبل از بروز علائم نهایی ایدز در بیمار ، عوارضی ظاهر می شود كه به آن علائم مربوط به ایدز می گویند و بیشتر بعلت عفونت های فرصت طلب انگلی و سایر عوامل عفونی می باشد که عبارتند از:
▪ كاهش وزن بیشتر از۱۰درصد وزن سابق
▪ اسهال به مدت بیشتر از یك ماه
▪ تب به مدت بیشتر از یك ماه
▪ عرق شبانه
▪ خستگی، بی حالی و ضعف
این علائم را مقدمه استقرار كامل ایدز كه پایان طیف بیماری می باشد ، به حساب می آورند. در برخی موارد، بی قراری، بی اشتهایی، دل درد، سردرد وجود دارد و تغییرات عصبی منجر به از دست دادن حافظه و آسیب اعصاب محیطی می شود. این علائم معمولاً متناوب است ولی كاهش وزن در اكثر بیماران وجود دارد و پیشرونده هم می باشد. بسیاری از بیماران در این مرحله دچار ضایعات پوستی، مخاطی و ضایعات دائم و یا عود كننده دهنی و یا ناحیه تناسلی به علت ویروسهای مختلف می شوند.
5- مرحله پنجم ایدز:
ایدز به مرحله نهایی آلودگی ایدز گفته میشود. در این مرحله به علت كاهش شدید قدرت دفاعی بدن، شخص، مستعد ابتلا به بسیاری عفونتهای و سرطانها می شود كه علائم بسیار متنوعی دارند و درنهایت بیمار را از پای در می آورند.
در آزمایشگاه دکتر شریفی تست شناسایی آنتی بادی ایدز بصورت روزانه به روش کیلومینسانس بصورت روزانه انجام می گیرد.
شناسایی آنتی بادی علیه ویروس HIV
انواع آزمایش های تشخیصی برای عفونت HIV عبارتند از :
الف ) تست های سنجش آنتی بادی :
1. آزمون الایزا (Elisa)
2. Western blot test
نکته :
از آنجا که آنتی بادی از طریق مادر آلوده وارد بدن جنین شده تا ۱۸ ماهگی در بدن باقی می ماند ،این تست ها برای تشخیص آلودگی در نوزاد مناسب نمی باشند .
ب ) تست های سنجش آنتی ژن :
1. RT – PCR
2. P24 antigen
3. DNA-PCR & RNA-PCR
نکته:
آزمایش ارجح٬ جهت تشخیص آلودگی نوزادان ٬ آزمایش DNA-PCR می باشد.
اغلب انواع تستهای HIV از نمونه خون فرد جهت بررسی HIV استفاده می شود اما تستهایی هم وجود دارند که از بزاق دهان و یا ادرار جهت نمونه استفاده می شود.
حاضر شدن جواب تست معمولا چند روز طول میکشد اما جواب Rapid HIV test در عرض ۲۰ دقیقه آماده میشود.
تمامی تستهای مثبت HIV بایستی توسط تستهای تکمیلی بررسی شوند (معمولا Western blot test) که حاضر شدن جواب آن از چند روز تا چند هفته طول میکشد.
برای انجام تست HIV نیازی به ناشتا بودن نیست (البته ممکن است همراه با تست HIV ، تستهای دیگری مانند بررسی چربی خون یا قند خون ناشتا (FBS) درخواست شده باشد که در این صورت بایستی ناشتا بود یعنی از ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش ایدز ، چیزی خورده یا آشامیده نشود.
تست غربالگری (Screening) که برای HIV استفاده می شود ELISA است.
در ایران:
اولین آزمایش ایدز ۸ هفته بعد از رفتار خطرناک
تکرار آزمایش ایدز ۶ ماه بعد از رفتار خطرناک
در ایران معمولاً دسترسی به آزمایش استاندارد HIV سهل تر است. این نوع آزمایش در ایران برای بار اول ۸ هفته بعد از رفتار خطرناک به مراجعه کنندگان توصیه می شود. ولی به دلیل اینکه سرعت و میزان تولید پادتن خون در بدن افراد متفاوت است و برای انجام آزمایش دقیقی که بتوان به نتیجه آن استنتاج کرد و جواب قطعی را ارائه داد، ۶ ماه بعد از رفتار خطرناک بایستی که آزمایش ایدز تکرار شود.
آزمایش HIV-ELISA
آزمایش استاندارد HIV ٬”تست الایزا” است. این تست٬ استاندارد جهانی برای استفاده در بیمارستان ها، بانک های خون و یا سازمان های انتقال خون می باشد.
این آزمایش مستقیماً خود ویروس را جستجو نمی کند. در این روش، میزان پادتن ( آنتی بادی) هایی که بدن شخص آلوده برعلیه HIV تولید کرده، اندازه گرفته می شود.
ELISA نسبتاً آزمایش ارزان و خیلی دقیقی است . ( اگر چه ۱۰۰٪ نیست ) در این آزمایش ایدز ( اولین آزمایشی که عموماً انجام می شود ) یک نمونه خون گرفته می شود و با دور بالا دوران داده می شود که باعث می شود سرم خون از اجزاء جامد آن مثل سلولهای خون جدا شود . هنگامیکه ماده معرف ELISA به سرم اضافه شود یک آزمایش شیمیایی که محلول را رنگی می کند وجود پادتن های HIV را مشخص می سازد .
(وقتی که HIV وارد بدن می شود، یک ماده شیمیایی خاصی از سوی سیستم دفاعی تولید می شود که پادتن ( آنتی بادی) نامیده می شود. پادتن ها واکنش بدن نسبت به عفونت می باشند. بنابراین اگر بدن شخصی پادتن علیه HIV تولید کرده باشد، به معنای آن است که شخص به HIV آلوده شده است.)
تولید پادتن در بدن به مدت زمان بین چند روز تا سه هفته نیاز دارد.
آزمایشی را که بتوان به نتیجه آن اعتماد کرده و بر اساس آن شخص را نسبت به نوع سلامت خود با اطلاع کرد، دربعضی منابع بین ۶ هفته تا ۶ ماه و بعضی دیگر بین ۸ هفته تا ۶ ماه بعد از ارتباط خطرناک توصیه شده است.
پس از ۲۲ روز از آلودگی با HIV تست الیزا٬ در ۵۰% موارد مثبت میشود و پس از ۶ هفته در ۹۵%موارد مثبت میشود.
حساسیت (Sensitivity) الیزا بیش از ۹۹٫۹% است.
برای جلوگیری از نتایج مثبت کاذب٬ نتایج تکرار شده باید بوسیله تست westernblot تایید گردد.
دلایل نتیجه مثبت کاذب تست الیزا :
• تزریق واکسن آنفلوآنزا
• دیگر بیماریهایی همچون بیماری بافت همبند
• انواع زیستی طبیعی (Normal biologic variants)
هـدف اصلـی از آزمونهای تأییدی، اطمیـنـان از پـاسـخ مـثبت آزمـونهـایـی مـانـنـد الایـزا است کـه جـهـت غـربـالـگـری استـفـاده مـیشـونـد .مـعـمـولتـریـن آزمـون مـورد استـفـاده بـه ایـن مـنظـور ،آزمـون وستـرن بـلات است.
Western blot test
به عنوان یک آزمون تأیید کننده به کار می رود. که وجود IgG برعلیه چند نوع پروتئین ویروسی را بررسی می کند . این تست نسبت به الایزا اختصاصی تر بوده از حساسیت کمتری برخوردار است .
از آنجا که آزمایش Western blot نسبتاً گران است وانجام آن نیز مشکل است . ندرتاً به عنوان اولین آزمایش انجام می گیرد و بیشتر در تأیید نتایج مثبت یا مشابه آزمایش ELISA بکار می رود .
اختصاصی بودن (Specificity) تست وسترن بلات وقتیکه با الیزا همراه شود٬ بیش از ۹۹٫۹% است
نتایج نامشخص (indeterminate) در تست وسترن بلات در این موارد است:
– مراحل اولیه عفونت با HIV
– آلودگی با HIV-2
– بیماری خودایمنی (Autoimmune disease)
– حاملگی
– تجویز اخیر توکسوئید کزاز
آزمایش HIV-PCR
به زبان بسیار ساده این نوع از آزمایش ایدز مستقیماً وجود HIV در خون را جستجو می کند.
PCR= Polymerase Chain Reaction
تست HIV-PCR ژن ویروس (RNA ) را در خون ردیابی می کند. اگر شخصی آلوده شده باشد RNA ویروس ایدز در خون او وجود خواهد داشت. میزان اطمینان به دقت این تست ۹۵% می باشد. بعضی منابع این آزمایش را دو هفته بعد از داشتن ارتباط خطرناک (ارتباطی که به تماس مشکوک با خون منجر شود) و بعضی دیگر ابتدا ۴ هفته بعد، توصیه می کنند. معمولاً بین ۵ روز تا یک هفته طول می کشد تا نتیجه این آزمایش دریافت شود.
از نظرهزینه این تست به طور معمول بسیار گران تر از تست HIV-ELISA می باشد.
در طی این آزمایش ایدز اجزاء مختلف ویروسی روی نوارهای خاص روی صفحه آزمایش که در سرم فرد مورد آزمایش قرار میگیرد قرار دارند .
اگر سرم پادتن HIV داشته باشد ، به نوارهای ویروسی متصل می شوند ، که باعث تغییر رنگ آنها می شود . گر چه آزمایش HIV در حال حاضر خیلی در دسترس است . غربالگری گسترده انجام نمی پذیرد .
بـا توجه به این که در این آزمون ژنوم ویروس مورد مطــالعه قرار میگیرد لذا در تشخیص زودرس بیماری ویا نوزاد متولد شده از مادر آلوده مفید است . بخاطر حساس بودن زیاد ، موارد مثبت کاذب این آزمون بالا است. تشخیص مثبت با PCR درهرحال باید با تست سرولوژیک اثبات شود.
اگـرچـه ایـن آزمـون از حـسـاسیت و اخـتصاصیت بسیـار بـالایـی برخـوردار است ،اما انـجـام آن سـاده نـیست و بـه عمـلکرد آزمایشگاه بــایـد دقـیـق بـاشــد و اسـتــفـاده از آن بــرای غـربــالـگـری افـراد جـایـز نـیـست.
مثبت کاذب: ،آزمایش درصد کمی از افراد چه با آزمایش الایزا یا وسترن بلات می تواند غلط باشد . امکان دارد تغییر رنگ اندکی در بعضی از افرادی که HIV ندارند مشاهده شود و بطور غلط به عنوان HIV مثبت شناخته شوند .
درصـورتی کـه غـلظت ویـروس کمتـر از ۲۰۰۰نسخـه در میلیلیتـر باشـد ،احتمـال مثبت کـاذب در تـشخیصHIVوجوددارد
منفی کاذب :در بعضی موارد آزمایش می تواند علی رغم وجود پادتنها نتواند تغییر رنگ نشان دهد .بنابراین کسی که آلوده به ویروس است اشتباهاً ممکن است منفی تلقی شود .
آنتی ژن P24 :
در این روش آنتی ژن ویروس مورد بــررسی قرار می گیرد . لذا می تواند در تشخیص زود هنگام آلودگی کمک کننده باشد. البته در مراحل عفونت بدون علامت و یا درمان ضد ویروس ، با توجه به اینکه تعداد ویروس موجود در خون کم است ممکن است منفی کاذب داشته باشیم .
RNA test :
این تست ماده ژنتیکی خود ویروس HIV را بررسی میکند و جهت غربالگری منابع خون و نیز آشکارسازی ویروس در مراحل اولیه استفاده کرد ( ۹ تا ۱۱ روز پس از در معرض HIV قرار گرفتن) و نیز در موارد بسیار نادر که تستهای آنتی بادی قادر به آشکارسازی آنتی بادی علیه HIV نیستند.
آزمایش میزان ویروس (HIV viral load test) :
این آزمایش میزان HIV های در حال تقسیم را نشان میدهد٬ که با پیشرفت بیماری و نیز پاسخ به درمان ضد ویروسی٬ مرتبط است.
این آزمایش بهترین تست در دسترس برای تشخیص عفونت فعال HIV است. اگرچه نتایج مثبت کاذب٬ معمول است خصوصا وقتیکه میزان ویروس (Viral load) پایین باشد.
CBC (آزمایش کامل خون ):
در مراحل پیشرفته HIV این موارد شایع است:
کم خونی (آنمی) ٬ کمی نوتروفیلها (نوتروپنی) ٬ کمی پلاکتها (ترومبوسیتوپنی)
تعداد لنفوسیتهای CD4 :
بیشتر از همه بعنوان عامل پیشگویی کننده پیشرفت HIV بکار میرود.
خطر پیشرفت به سمت عفونتهای فرصت طلب ایدز یا بدخیمی ها وقتی که CD4 ها کمتر از ۲۰۰cell/µl باشد٬ بالاست.
درصد لنفوسیتهای CD4 :
ممکن است درصد CD4 ها قابل اطمینان تر از تعداد آنها باشد.
خطر پیشرفت به سمت عفونتهای فرصت طلب ایدز یا بدخیمی ها وقتی که درصد CD4 ها کمتر از ۲۰%باشد٬ بالاست.
بیشتر بخوانید : آزمایش اسید اوریک
